Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej rozpoczyna już oficjalnie działalność, niespełna rok po przedstawieniu projektu jej utworzenia przez Komisję. Inauguracja nowej agencji będzie miała miejsce na przejściu granicznym Kapitan Andreevo, położonym na granicy zewnętrznej Bułgarii z Turcją. W ramach tego wydarzenia przewidziano prezentację zespołów agencji oraz pokaz jej pojazdów i wyposażenia. Odbędzie się również konferencja prasowa z udziałem komisarza do spraw migracji, spraw wewnętrznych i obywatelstwa Dimitrisa Avramopoulosa, premiera Bułgarii Bojka Borissowa, wicepremier i minister spraw wewnętrznych Bułgarii Rumiany Bachvarovej, sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Republiki Słowacji Denisy Sakovej, dyrektora wykonawczego Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej Fabrice’a Leggeriego oraz ministrów spraw wewnętrznych UE i innych wysokich rangą urzędników. Nowa agencja, zbudowana na fundamentach Fronteksu, będzie bacznie obserwowała granice zewnętrzne UE i współpracowała z państwami członkowskimi w celu szybkiej identyfikacji i usunięcia wszelkich potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa granic zewnętrznych UE.

Komisarz ds. migracji, spraw wewnętrznych i obywatelstwa Dimitris Avramopoulos powiedział: Dzisiejszy dzień stanowi niezmiernie ważną datę w historii zarządzania europejskimi granicami. Od dziś granice zewnętrzne UE jednego państwa członkowskiego są zewnętrznymi granicami wszystkich państw członkowskich – zarówno pod względem prawnym, jak i operacyjnym. W okresie krótszym niż rok ustanowiliśmy prawdziwy system europejskiej straży granicznej i przybrzeżnej, stanowiący urzeczywistnienie zasad solidarności i podziału odpowiedzialności między państwami członkowskimi i Unią. Właśnie tego rodzaju działań na szczeblu europejskim potrzebujemy, by sprostać wyzwaniom XXI wieku w zakresie bezpieczeństwa i migracji.
Premier Słowacji, Robert Fico, przewodniczący rotacyjnej prezydencji w Radzie, stwierdził: Dzięki ustanowieniu Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej tworzymy nową rzeczywistość na naszych granicach zewnętrznych. Jest ono wymiernym rezultatem naszego wspólnego zobowiązania uzgodnionego w planie z Bratysławy, jak również realnym wyrazem jedności panującej wśród państw członkowskich. To pomoże nam przywrócić strefę Schengen. Prezydencja jest zdecydowana w dalszym stopniu wzmacniać Europejską Straż Graniczną i Przybrzeżną oraz przełożyć zobowiązania podjęte w ramach planu na konkretnie działania.
Dyrektor wykonawczy Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej Fabrice Leggeri powiedział: Jest to bez wątpienia historyczna chwila; jestem dumny, iż Frontex stał się Europejską Agencją Straży Granicznej i Przybrzeżnej. Nowa agencja jest silniejsza i lepiej przygotowana do sprostania wyzwaniom związanym z migracją i bezpieczeństwem na granicach zewnętrznych UE. Jej mandat ma szerszy zakres i nadaje agencji nowe uprawnienia, które pozwolą jej działać skutecznie. Agencja przeprowadzi testy warunków skrajnych na granicach zewnętrznych, tak abyśmy mogli znaleźć ich słabe punkty przed wystąpieniem sytuacji kryzysowej. Będzie ona również oferować wsparcie operacyjne sąsiadującym państwom trzecim, które zwracają się o udzielenie pomocy na ich granicach i dzielą się informacjami wywiadowczymi na temat przestępczości transgranicznej z organami krajowymi i agencjami europejskimi w celu wsparcia dochodzeń karnych. Ma ona również do odegrania kluczową rolę w ochronie morskich granic Europy w ramach nowych zadań straży przybrzeżnej.
Nowy mandat znacznie rozszerzył rolę i działania agencji. Liczba jej stałego personelu zostanie ponad dwukrotnie zwiększona i agencja będzie w stanie kupować własny sprzęt i wykorzystywać go bardzo szybko w operacjach transgranicznych. Agencja będzie dysponować interwencyjną rezerwą w liczbie co najmniej 1 500 funkcjonariuszy straży granicznej i zasobami sprzętu technicznego, co oznacza, że nie będzie już zmagać się z problemem niedoboru pracowników lub wyposażenia na potrzeby prowadzonych operacji. Europejska Straż Graniczna i Przybrzeżna będzie gwarantowała wdrożenie standardów unijnych w dziedzinie zarządzania granicami, przeprowadzając okresowe analizy ryzyka oraz obowiązkowe oceny podatności na zagrożenia.
Agencja wypełni lukę w systemie ochrony granic zewnętrznych UE, aby zapewnić ludziom bezpieczne życie i swobodę poruszania się w Unii. W ten sposób zostanie spełniona obietnica powrotu do normalnego funkcjonowania strefy Schengen i zniesienia tymczasowych kontroli na granicach wewnętrznych przed końcem roku, wyrażona w planie działania Komisji zatytułowanym „Przywrócenie strefy Schengen” i opublikowanym w dniu 4 marca.
W ciągu najbliższych miesięcy nowa agencja stanie się w pełni operacyjna:
-6 PAŹDZIERNIKA 2016 r.: nowa agencja rozpoczyna działalność w sensie prawnym
-7 grudnia 2016 r.: uruchomienie rezerw szybkiego reagowania oraz wyposażenia z zasobu szybkiego reagowania
DO GRUDNIA 2016 r.: zatrudnienie 50 nowych pracowników agencji,
-7 stycznia 2017 r.: rozpoczęcie działalności zespołów ds. powrotów
STYCZEŃ-MARZEC 2017 r.: realizacja pierwszych ocen podatności na zagrożenia
Kontekst
Utworzenie Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej zapowiedziane zostało przez przewodniczącego Junckera w orędziu o stanie Unii wygłoszonym w dniu 9 września 2015 r. Wpisuje się ono w działania w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji, zmierzające do zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zarządzania granicami zewnętrznymi UE. Strefa Schengen bez granic wewnętrznych może właściwie funkcjonować jedynie w przypadku, gdy jej granice zewnętrzne są skutecznie zabezpieczone i chronione.
Aby stawić czoła nowym wyzwaniom i realiom politycznym, przed jakimi stoi UE zarówno w zakresie migracji, jak i bezpieczeństwa wewnętrznego, w dniu 15 grudnia 2015 r. Komisja Europejska przedstawiła wniosek ustawodawczy dotyczący utworzenia Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej, w oparciu o istniejące struktury agencji Frontex. Wniosek w sprawie Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej został zatwierdzony przez Parlament Europejski i Radę w rekordowym czasie – zajęło to tylko dziewięć miesięcy.
Europejska Straż Graniczna i Przybrzeżna będzie skuteczniej zarządzać migracją, poprawi bezpieczeństwo wewnętrzne Unii Europejskiej oraz zapewni przestrzeganie zasady swobodnego przepływu osób. Ustanowienie Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej zagwarantuje solidne zarządzanie zewnętrznymi granicami UE, będące wspólnym obowiązkiem Unii i jej państw członkowskich.